Цячэ магутны Нёман блакiтным шляхам памiж берагоў высокiх, памiж лясоў неабшарных i лугоў раздольных, памiж скошаных сенажацей i шэрых маўклiвых ільняных палёў. Нясе хвалi свае ён цяжкiя у самае сцюдзёнае мора. Доўгай стужкай празрыстай ляжыць яго кiрунак праз гарады i вёскi, мястэчкi розныя. Не ведае Нёман нi межаў нiякіх, нi даглядаў асаблiвых, нi замежных моў суседнiх зямель. Не забыўся ён за шматлiкiя стагоддзi пра свае прыродай дараваныя вальносцi, бо памяць яго засталася жыць у халодных раўчуках i жвавых рэчках, якiя танюсенькiмi артэрыямi працягнулiся ўздоуж i поперак зямелькi народа беларускага.
Бруiцца звонка лясная крынiчка. А ты прыслухайся, як цудоўна яна спявае пра край наш родны, пра народ славянскі, пра щчасце людское. Шкада толькi, што не кожны яе спеў лагодны разумее. А калi гэта сапраўды так, тады слухайце ўважлiва гiсторыю, што паведаў мне гарэзлівы струменчык лясны.
Здарылася гэта даўным-даўно, тысячы гадоў таму назад, калi яшчэ па зямлi хадзiлi сапраўдныя волаты, якiя разумелi вельмi добра клёкат буслiны i шорах дажджу ў час летняй навальнiцы. Тады яшчэ магутны Нёман меў свайго брата-блiзнюка, таксама магутнага i бясконцага. I не было ў братоў анiякiх назваў цi мянушак асаблiвых, як не было назваў у шматлiкiх рэк i азёраў, так як яны ўсе былi роднымi памiж сабой. А была яшчэ адна асаблiвасць — адзiн брат на паверхнi зямлi свае воды нёс, а другi- сабе глыбока пад зямлёй шлях доўгi праклаў. Так i рабiлi яны справу сваю супольна, несучы хвалi цяжкiя да мора салёнага. Потым старэйшы, якi глыбока пад зямелькай бег, захварэў вельмi цяжка i амаль праз няпоўны месяц высах цалкам. Засталося пасля яго смерці пад зямлей толькi высахшае русла, болей падобнае на нару крата цi на нару смаўжа дажджавога, але памерамi вялiзней у шмат тысяч разоў. Волаты потым знайшлi яе, адбудавалi пад жыллё i мешкалі сабе там далей, нiкога не чапаючы i сябе на позiрк чалавечы не выстаўляючы.
Але ж калi бяда з горам чорнымi хмарамi ахаплялі ўсё навокал, падымаўся з схованкi адзiн волат наверх, дапамагаў людзям спакой i мiр вярнуць, ворагаў злых за мяжу далей прагнаць, i як толькi ён рабiў такую патрэбную справу, адразу ў магутны дуб ператвараўся. Колькi войнаў з пажарамi ды бед са слязьмi прайшло па зямлі нашай роднай за доўгiя, доўгія часы, нават Нёман запaмятаваў. Вось толькi скажу па сакрэту, пасля гэткiх спраў застаўся i спiць на вялiзным ложку пад зямлёй, непадалеку ад мястэчка Крэва, апошнi волат зямлi беларускай. Ён свайго часу чакае, каб выйсцi на свет i дапамагчы людзям перамагчы шалёнага ворага.
Пасля апошняй вайны крывавай 70 гадоў ужо прамiнула, раны на палях загаiлiся, лясы новыя i светлыя паднялiся на тых месцах, дзе загiнуўшыя ахвяры той вайны жудаснай пахаваныя былi. Людзi пачалi забывацца, якiя горкiмi могуць быць у дзяцей слёзы жалю i страху. Ветэраны апошняй вайны амаль усе цалкам пакiнулі гэты свет i на другi перабралiся. Некалькi яшчэ як успамiн для ўнукаў засталіся, але i iх час хутка пройдзе, дагарыць кароткiм сонечным промнем .
Збiраюцца iзноў на захадзе лiхасныя хмары, грымiць сталёвая навальнiца сякерай наточанай. Ужо птушкi i звяры глыбей у балоты непраходныя, у месцы незнаёмыя пасyнулiся. Ужо на смак горкiм як порах паветра зрабiлася i пайшлі з неба сухiя срэбраныя дажджы. Моладзь бацькоў перастала разумець, перастала верыць у цуды, пагубяла пяшчоту ў сэрцах сваiх, хутка i мову сваю родную на замежную памяняе без жалю i сумлення .
Спiць апошнi волат зямлi беларускай, спiць глыбокiм сном, але прыйшоў час прачынaцца…Шкада, што ён апошнi, болей дапамогi нам ужо не будзе. Прыйдзецца самiм зямлю родную ад ворагаў шалёных ратаваць.
Сяргей Качанаў-Брандт, 16.05.2016
Каментаваць