Усе рубрыкі

КАЛІ ШЧАСЦЕ ІДЗЕ ЗА ТАБОЙ УСЛЕД — Сяргей Брандт

На адным лясным хутары жыла сям’я панскага лясніка: бацька, маці і тры сыны. Старэйшы меў ужо амаль дваццаць гадкоў, сярэдні толькі сямнаццатае лета сустрэў і малодшы — зусім маленькі дзесяцігадовы хлопчык Цімошка. Розныя былі браты па сваіх поглядах на жыццё і па адносінах да простага беднага люда. Адзін грошы, заробленыя ў скарбонку хаваў, ніводнага грошыка на пазыку ці на добрую справу нікому не даў. Другі — толькі па дзеўках ды па святах хадзіў, танчыць любіў, спяваў добра ён і шукаў сабе жонку-прыгажуню і, каб яна прыгажэй за паненку тварам сваім была. А малодшы Цімошка заўсёды хворым птушкам, звярам дапамагаў, бабульцы вады прынесці ці дроў да печы, вось ён побач. Жыла сям’я небагата, але гаспадарка дагледжанная і спраўная была, бо працавалі браты супольна з раніцы да вечара.
Аднойчы па лясной сцяжынцы ў суседнюю вёску шчасце людское бегла. Песні вясёлыя спявала гарэзліва скакала на ножках, як маленькае казляня. Скакала і не заўважыла паляўнічую яму, зробленную на дзікіх свінней. Звалілася ўніз, а вылезці наверх не можа, вельмі глыбока. Пачало крычаць і прасіцца:
— Людцы дарагія, ратуйце! Выцягніце мяне з ямы, любое жаданне выканаю.

f595f7eefa8bbaa0ef6f3bba9a7fa5bb

Побач у лесе старэйшы сын лясніка грыбы на поліўку збіраў, лямант пачуў і першы да пасткі падбег, а там нешта жоўтае і жвавае сядзіць. Пытаецца хлопец:
— А што ты за звер мне невядомы?
А тое жоўтае і адказвае яму:
— Шчасце я, чалавек! Чаго ты хочаш атрымаць ад мяне?
Пачухаў патыліцу старэйшы сын і кажа:
— Мех грошай срэбраных хачу.
— Хочаш, дык трымай. А цяпер мяне выцягні, але таго ўжо і след з грашыма прастыў. Сядзіць шчасце далей, сляза па шчацэ коціцца і раптам:
— Прывітанне, — стаіць сярэдні сын на краі пасткі і пытае:
— Ты што за стварэнне такое? — яму брат калі на хутар мех з грашыма прынёс — усе і расказаў. Стварэнне слёзы выцерла і кажа:
— Шчасце я, чалавек! Што табе ад мяне патрэбна?
— Ну, дык жонку хачу, прыгажуню такую, што свет не бачыў, тварам, каб прыгажэй за паненку была.
Толькі сказаў, бачыць побач прыгажуня стаіць і такая, што нават сонейка пачырванела ад яе прыгажосці.
— А цяпер мне дапамажы! — просіць шчасце.
Але няма нікога побач, ціха ў лесе Амаль да самых поцемкаў шчасце ў яме сядзела. Потым чуе, ідзе нехта, а гэта Цімошка малы з вёскі бег на хутар. Там ён дапамагаў адной бабульцы сена ў копы складваць. Глядзіць малы, а ў яме нейкі смешны зверык сядзіць, плача. І пытаецца:
— Як ты, малое, сюды трапіла? Напэўна за птушкамі ганялася і пастку не заўважыла? Ты хто такі? На бабраня зусім не падобны. Шчасце я, хлопчык.
— Давай я цябе шчасце наверх выцягну!
Сказаў — зрабіў, хлебам пачаставаў і слёзы бедалазе далонькай выцер. А потым дахаты пабег, дзе яго яшчэ праца чакала. А шчасце пастаяла на сцяжынцы, усміхнулася шчыра і за хлопчыкам услед пайшло. Як жа не пайсці за тым, хто цябе выратаваў і нават узнагароды за гэта не папрасіў. Такім людзям патрэбна дапамагаць не грашыма, не прыгажосцю, а добрай парадай у патрэбных справах. А што ты хацеў бы атрымаць ад шчасця, калі яно ідзе за табой ўслед.

Сяргей Брандт, 25.07.2014

Крыніца малюнка http://music-fantasy.ru/materials/ravel-moya-matushka-gusynya

Ігар Кузьмініч: Адкуль ў Гародні ёсць Белыя росы

Ефрасіння на Белых росахАднаго разу просіць святая апякунка Беларусі Ефрасіння ў маці Божай:

 

— Дазвольце мне калі лааска спусціцца хоць раз на зямлю маю родную, прайсціся і паглядзець як маецца мой народ любімы – беларусы.

 

А Маці Божая ведала, што акурат у гэты час вайна на нашых землях была. Не хацела яна каб Ефрасіння журылася, то кажа:

Чытаць далей » Ігар Кузьмініч: Адкуль ў Гародні ёсць Белыя росы

Да дабра цi да лiха? Частка другая — Сяргей Брандт

Добра спiцца на печы пасля цяжкай працы, сoлaдка. Што там камар над вухам звiнiць, калi сон трымае за каўнер моцна сваiмi лагоднымi лапкамi i не дае расплюшчыць вочы. Што там свавольныя варабейкi, нават iх гоман каля расчыненага акна не можа расштурхаць Мiкiту, бо гэтак ён спаў, напэўна, толькi адзiн раз у сваiм жыццi, калi першую хату сваю знайшоў.
Ужо каровак у полi падаiлi i спякота летняга дня разам з гарачым сонейкам пачала да долу скланяцца. Травы лугавыя пад лёгкiм ветрыкам таксама ачунялi i iх салодкi водар пацягнуўся ўздоўж, змэнчанага за дзень павозкамi, доўгага сялянскага шляху. Спiць Мiкiта i адчувае нейкае хваробнае ламотства ва ўсiм сваім целе i нiчога зрабiць з сабой не можа. Ужо прыгналi жывёл, напаiлi iх жывой вадой са студнi. Ценi вiльготныя нейкiмi роўнымi радамi пачалi ад лесу да вёскi праз маленькую рэчку падбiрацца, птушкi на свае гнёзды прыселi, галовы пад крылы пахаваўшы, а над, сшарэлым у поцемках, зялёным бульбоўнiкам пачалi лётаць маленькiя вяртлявыя кажанчыкi. Холадам пацягнула ў дзверы, забліскала ад расы лiсце на маладой яблыньцы, загаласiла ў голас жабоцце каля стаўка. Прачнуўся Мiкiтa ад нуднага шумнага ляманту, з печкi злез, каганец у хаце запалiў i запытаў цiха:
— Мiхась, вечар цёмны на двары — час для варажбы i дрэнных спраў. Чаму ты мяне не абудзіў?
Але не пачуў дамавiк нi слова ў адказ, толькi рыпнула адчыненае акенца ды маленькае мышаня спалохаўшыся ад прамовы Мiкiтавай, хуценька схавалася ў дзірцы пад падлогай. Аглядзеўся стары, вокны-дзверы зачынiў — нельга нанач iх адчыненымi трымаць, пякучай крапiвы на парог хаты паклаў, а на вароты яшчэ i вянкi з палыну духмянага прычапiў, каб злыднi болей не падходзiлi блізка да хаты. Потым з авiннiкам суседскiм пазнаёмiўся, аб тым, аб сiм трохi паразмаўлялi, у госцi яго пасля свята Мiкiта запрасiў, на мядок верасковы, а хлопца ўсё няма.

Premier Exif JPEG

Можа здарылася што, можа ў бяду трапiў? Прыслухаўся i пачуў нейдзе там, каля самога млына драўлянага, быццам смяецца нехта, а галасок дзiўны такi, як раўчук лясны звiнiць. Пабег Мiкiта з усiх ног да стаўка, бо знаёмым яму гэты галасок паказаўся. Бяжыць дамавiк, а быльнёг за вопратку чапляецца, за рукi хапае, туман жывым малаком нiзiну прытапiў i сцяжынку на дне схаваў. Ведае Мiкiта, што не можа ён супраць iстот лясных i палявых нiчога зрабiць, але спяшаецца — Мiхась цяпер у бядзе, не разумее дурны з кiм сустрэўся, дапамога яму патрэбна. Паспеў дамавiк, калi да самага драўлянага насцiлу падбег, заўважыў, як нехта, хто яшчэ некалькi iмгненняў побач з Мiхасём стаяў ды смехам чароўным залiваўся, ў ваду стаўка нырныў. I гледзячы на здзiўленага хлопца, прысеў стары на мастку i шчыра ад усяго сэрца ўсклiкнуў: „Паспеў я, Мiхаська, у патрэбны для цябе час паспеў, дурненькi ты мой гаспадар”.
Потым разам дахаты праз туман густы iшлi, нават не iшлi, а цягнуў за руку дамавiк Мiхася, бо той хлопец вясковы сапраўды зусiм дурным ад спеву чароўнага зрабiўся.
Толькi ў хаце сваёй, пасля кубка гарачай гарбаты з лекавых зёлкаў, пачаў дзяцюк нешта блытана распавядаць старому:
— Я, каб не парушыць твой адпачынак, Мiкiта, вырашыў на стаў схадзiць, плотак цi лiнькоў тлустых на юшку налавiць. Людзi казалi, што вельмi рыба смачная каля старога млына водзiцца, вось я з вудамi наўпрост туды i пацягнуўся. Каля вады не вельмi i спякоту адчуваеш, вальготна на душы ад родных даляглядаў — пчолы над кветкамi працуюць, ластаўкi маланкамi чорнымi лётаюць, а як смачна пахнуць аiр з дзiкай мятай…А млын нават не зварухнецца, вакол яго жыццё фарбамi аксамiтнымi i пунсовымі красуе, а ён быццам нiчога i не заўважае. Рыпiць сабе старымi касцьмi i з ветрам легкiм сварлiва спрачаецца… Дык вось, за ўвесь дзень я толькi адну плотачку маленькую злавiў ды карасiкаў жоўтых пяток, але ўжо блiжэй да вечара ўсё як у казцы змянiлася. Рыба на кручок пачала чапляцца вялізная i цяжкая. А затым, калi сцямнела, раптам i сонейка стамiўшыся за лесам знiкла, з’явiлася дзяўчына-красуня з мокрымі валасамi i зялёнымi вачамі, побач прысела, засмяялася звонка i далей нiчога не памятаю, забыўся хто я i дзе я, як у зялёны вiр яе вачэй патрапiў. Цяпер у хаце з табой гарбату п’ю. А хто яна, Мiкiта? З вёскi суседняй дзеўка, але i там з такой прыгажосцю невядомай нiкога няма?
— Не, хлопча, не з суседняй вёскі і нават не з мястэчка дзяўчына прыгожая твая, — уздыхнуў горка дамавік, — Вадзяніца гэта з глыбокага стаўка, жыве яна пад колам старога млына, а валасы ў яе заўсёды распушчаныя і вільготныя ад вады. Дзеўкі з вёсак косы заплятаюць, а вадзяніца з непрыбранымі валасамі ходзіць, на вочы днём не трапляе, пад вечар на бераг выходзіць валасы пасушыць ды хлопца, які ёй да спадобы прыйдзе, пад ваду з сабой зацягнуць. Не добрая яна істота, бо сэрца не мае. Яе маленькай дзяўчынкай не хрышчанай, вадзянік пад ваду зацягнуў, жыццё бессмяротнае ёй падараваў. Калі хто ведае іх таемнасці, разумее — спяваюць вадзяніцы. Слухаюць і смуткуюць з імі разам дрэвы лясныя, травы рачныя і хвалі прыпыняюць свой бег і чарот перастае ўначы шапацець, слухаючы іх дзіўны спеў. А хлопцы розум свой губляюць і дурнымі зусім робяцца. А ад вады далей чым на некалькі крокаў не адыходзяцца, баяцца сухімі зрабіцца. Смуткуюць яны вельмі без хлопцаў, без слова чалавечага. Днём светлым сеткі рыбакам рвуць, рыбу адганяюць ад вудаў, качак палохаюць, хапаюць за ногі малых дзетак у вадзе. Першая тыдзень пасля Сёмухі святам вадзяніц завецца. Так што лепш да вады ў такі дзень не падыходзіць. А калі патрэбна ўсё ж прайсці побач, то палын духмяны будзе кожнаму чалавеку як абарона ад вадзяніц. Цяпер, Міхась, ты павінен ведаць пра тое, што з гадамі цяжкай працы забыліся людзі і далей сваім дзецям не перадалі. Адны кажуць — “байкі гэта ад сівой кабылы”, іншыя змаўчаць, бо самі не ведаюць аб чым ідзе размова пакуль ніхто з іх, як ты сёння сам, з невядомым не сустрэнецца. Дык ты ж, хлопец, за сталом заснуў, — прамовіў здзіўлена Мікіта і, патушыўшы каганец, выйшаў з хаты .
Яго каля куста бэзу ужо чакаў лесавік і нешта бубнеў сабе пад нос. Месяц, як жоўты пшанічны блін вісеў над хатай і нехта каля стаўка спяваў жалобную песню пра сваё сумотнае каханне.

ПРАЦЯГ БУДЗЕ
Сяргей Брандт, 22.06.2014

ЯК ЧОРТ САБЕ НЯВЕСТУ ШУКАЎ — Сяргей Брандт

Летнi вясковы дзень, стамiўшыся ад невыноснай спякоты, павольна аддаваў сваю ўладу лагоднаму цiхаму вечару. Ужо пацягнула халадком ад густа-заросшага асакой балотца i галодныя камарыныя войскi закружылiся над галовамі жывёл i людзей. Спасу ад iх няма, адным толькi смаляным дымам можна затрымаць крывасмокаў на некалькі хвiлiн. А потым зноў пiшчаць над вухам і спрабуюць пралезцi за каўнер. Але ж як хораша навокал: водар скошанай канюшыны плыве ад лесу i ў вокны памаўзлiва заглядае. Шкадлiвыя ценi падыйшлi да хлява i, прытамiўшыся, прыселi на паркан трохi адпачыць. З поля прыгналi каровак i iх сытае мыканне цяпер вiсiць над вёскай добрай малiтвай. Яшчэ гадзiна, можа болей, i цемра праглыне вёску з невялiкай сцяжынкай, стагi духмянага сена, якiя стаяць амаль каля агародаў i пакрые ўсю зямлю вiльготным змрокам. Будзе гэта пазней, а цяпер яшчэ крыж драўляны бачны, што стаiць на скрыжаваннi i зорка на небе толькi адна загарэлася. Нехта запалiў на двары лiхтар, нехта ў голас заспяваў i нават птушкi, пачуўшы спеў, змоўклi ў сваiх гнёздах.

1BewuoASeHE (1)

Менавiта ў гэты час i спяшалася да сваёй хаты маладая дзеўка, якая працавала ў аднаго пана цялюткi дзень у полi — жыта жала. Прыпазнiлася, калi збiрала збажыну ў снапы, i каб не рабiць ладны крук, пайшла маладзiца на цянькi праз заросшае вострай асакой маленькае балотца. А чаго тут баяцца — маладосць яна такая, потым думаць пачне, а цяпер часу зусiм няма. Спяшаецца дзеўка, не iдзе — бяжыць скрозь туман, а ён ёй ногi босыя, як шчаня неразумнае лiжа. Амаль да сяродкi дабегла i бачыць, што каля куста дзiкай смародзіны цень шавелiцца, прыгледзілася — не здалося, чалавек нейкi сапраўды стаiць. Падумала яна тады: “Можа хто з вяскоўцаў зёлкi шукае цi на канавах бучы для рыбы ставiць”. Блiжэй падыйшла i пачула прывiтанне: “Добры вечар, красуня. Што ў поцемках на балоце шукаеш?” — Голас прыемны, цiхi i незнаёмая дзiўная мова, на такой мове, напэўна, толькi стогадовая бабця Альжбета ў вёсцы размаўляе. – “Прывiтанне i табе, добры чалавек. Вось пасля працы ў пана дахаты iду, спяшаюся вельмi.”
На небе нехта зорак жменьку высыпаў, відней нават стала. Перад ёй стаяў высокi i дyжы незнаёмец, вопратка старая, але дагледжаная: кашуля з тонкай бавоўны, кветкамi жоўтымi вышыта, камзол доўгi, да самай зямлi, з сукна дарагога замежнага i капялюш на галаве з прыгожым птушыным пер’ем. Штаны фельдзiперсавыя ў пасачкі, а якi абутак так i не ўбачыла, туман густы да самых кален падняўся. I ўразiлi дзеўку вочы незнаёмца: нейкiя чорныя, як вада ў балоце — жывая i таемная, ды барада — такой выразнай барады нават пан Грузлiнскi не меў, бо па модзе вiленскай бароды густыя былi ў шляхты не ў павазе.
“Можа я цябе, кветка, да ўскрайку правяду — я месцы гэтыя добра ведаю” — прапанаваў мужчына. “Правядзiце, заможны пан, бо нешта страшна мне робiцца,” — прамовiла дзяўчына.
Так i пайшлi: высокi незнаёмец спераду, а напалоханая дзеўка — на два крокi ззаду. Цiшыня звiнiць, туман пяты ад крапiвы агортвае, ценi ўздоўж канаў паўставалi i чорныя свае адросткi да зорак працягнулi. Кажаны пачалi лятаць над галовамi i ўсхлiпваць жалобна. Абярнуўся назад чалавек i запытаўся цiхiм голасам сваiм: “А цi маеш ты любага, дзяўчына? Цi хадзiлi да цябе сваты? Можа ты ўжо заручаная?”
На што маладзiца адразу адказала: “Не, не маю я яшчэ любага, бо толькi сямнаццаць вёснаў мне. Мiне год — прыйдуць сваты i ў нашу хату, мне гэтак бацька абяцаў”.
Прыпынiўся незнаёмец, нешта з кiшэнi дастаў i кажа дзяўчыне здзiўленай:
“Добра, мiлая мая, я пачакаю — год пройдзе хутка i сватоў да цябе прышлю. Трымай ад мяне пярсцёнак у падарунак i памятай — праз год у гэты час, на гэтым месцы сустрэнемся мы зноў i пойдзем, мая дарагая, да шлюбу. А цяпер мы заручаныя”.
Прамовiў гэта чалавек i павольна ў паветры знiк, але паспела дзяўчына яго ногi пабачыць:
i не ногi гэта былi, а капыты, падобныя да звярыных i доўгi чорны хвост, якi ён ўвесь час за сваёй спiной хаваў.
Як яна потым да хаты дабегла — не памятае, а вось пярсценак не згубiла, старой Альжбеце ранiцай паказала. “Ведаю я гэты пярсцёнак, знаёмы ён мне — гадоў восемдзесят назад сватаўся да мяне адзiн замoжны пан з Кракава. Вечарам сустрэла я яго на тарфяным балоце. Толькi зразумела я тады, што гэта чорт сабе нявесту шукае. У вёску зайсцi ён не можа — крыж перад хатамi стаiць. Адно яму застаецца — у поцемках маладзiц сустракаць i да шлюбу iх весцi. А пярсцёнак яго кiнь ты, дачушка, у вiр на рэчцы, ён там i жыве. I болей адна праз балота вечарам на цянькi не хадзi”.
Адзiн засмяецца, прачытаўшы маю гiсторыю i скажа: “Хлусня гэта ды i толькi!” Другi прамаўчыць, нешта сабе мяркуючы. Не ўсё тое, што мы не ведаем, не iснуе навогул, многа яшчэ ёсць на нашай зямлi пытанняў таемнасцi, глыбока схаваных пад цяжарам часу. Можна прайсцi побач i нiчога не заўважыць, а можна нечакана сустрэцца i перагарнуць новую старонку свайго жыцця. Да новых сустрэч, мае дарагiя чытачы! Да пабачэння!

Сяргей Брандт, 09.06.2014