|
|
Сучасная казка
Імператар адной з усходніх краін даваў штогадовы прыём для гасцей, запрошаных з Еўропы . Гэта былі знакамітыя матэматыкі і фізікі, хірургі і фінансісты, сябры вядомых дабрачынных арганізацый, модныя мастакі, артысты і вядучыя папулярных праграм. Спіс запрошаных уяўляў сабой доўгі папірусны скрутак. Кожнага госця Імператар сустракаў асабіста, яго лаканічнае прывітанне было аднатонным і сухім. Урачыстая частка павольна падыходзіла да завяршэння, пералік доўгіх, нібы бурны рачны струмень у сухое, зняможанае спякотай лета, прозвішчаў і званняў, павольна вычарпаўся.
Але ў самым канцы, пад чырвонай пячаткай з воску заставалася яшчэ адна, даволі сціплая і загадкавая асоба – Казачнік. Стомлены, змучаны гэтай манатоннасцю, Імператар, паглядаў на чалавека з мяккай дзіцячай усмешкай, які здзіўляў сваім спакоем і ўпэўненасцю.
– Добры вечар, Ваша Вялікасць, – голас быў ціхі і цёплы. — Я дзіцячы пісьменнік,
атрымаў Ваша запрашэнне хутчэй за ўсё памылкова, бо нічога адметнага яшчэ не стварыў. Імператар нахмурыўся. Нейкі невядомы аўтар па чыстай выпадковасці трапіў на прыём у яго палац. Што гэта: няўважлівасць пры складанні спіса гасцей ці нечаканы провід.
Кіраўнік гэтай усходняй краіны быў вельмі мудры і, каб адкінуць усе сумненні, паклікаў перакладчыка, а самога пісьменніка папрасіў прачытаць што-небудзь з яго твораў.
– Я прачытаю для Вас дзіцячы твор. Ён называецца «Адданасць», – не разгубіўся госць.
І мікада пачуў мілагучную, нібы лёгкі марскі брыз, мову, якая вылодала прыцягальнай сілай, імгненна захапіла ў палон усю залу і хваляй паднялася да самай столі. Сэрца ўладара забілася ва ўнісон з незразумелай мелодыяй. Аднекуль, быццам з мінулага, пацягнула свежай ігліцай і горкім дымком. Нешта падобнае Імператар адчуваў у
дзяцінстве, калі быў маленькім хлопчыкам. Як толькі голас заціх і перакладчык агучыў словы казачніка, новыя ўспаміны ахапілі старога чалавека з галавой. Сэнс пачутага быў просты і неймаверна глыбокі. Перад вачыма прайшлі яшчэ раз самыя лепшыя і светлыя гады яго жыцця, на месца пяшчоты раптам прыйшоў смутак, які з болем дакрануўся да яго душы. На шчацэ бліснула нібы дыямант сляза і скаціліся на грудзі. Цішыня звінела ў палацы амаль хвіліну і была парушана Імператарам:
– Вашы творы ўсе такія дасканалыя, паважаны Казачнік? Іх напэўна чытаюць з вялікім задавальненнем дарослыя і дзеці?
— Не, Ваша Вялікасць, я невядомы ў маёй краіне. Больш чым15 гадоў назад я пакінуў Радзіму, але застаўся ёй верным сынам з самымі далікатнымі пачуццямі, як да роднай маці. У час адзіноты і смутку я пішу свае творы на роднай мове.
Мікада слухаў пераклад і ўжо па-іншаму адносіўся да чалавека, які стаіць перад яго тронам.
– За тое, што ты, пісьменнік, дапамог мне ўспомніць дзяцінства, я прысвойваю табе тытул Казачнік Бронзавага веку. Гэта дазваляе табе кожны год наведваць маю дзяржаву без афіцыйных запрашэнняў, а асабіста ад Імператара прымі ў падарунак папяровага змея – найдаражэйшую для мяне рэч.
Вось такую неверагодную гісторыю, я пачуў у сне ад каляровага папяровага змея. Ён лунаў высока-высокаў блакітным бяздонным небе, плаўна круціўся над маленькай вёсачкай, якая тулілася да хваёвага лесу, а за нітку яго трымала загарэлая дзіцячая рука вясковага хлапчука, вельмі падобнага да мяне. На душы было так спакойна,
так добра, што я ціха заплакаў. Не хацелася прачынацца.
Малюнак узяты з https://vk.com/album163317412_154661988
Жыла некалі вельмі даўно на адным лясным хутары знахарка-лекарка. Хутар той каля самой пушчы знаходзіўся, побач з невялічкім, як дзівоснае люстэрка, возерам. З усіх бакоў жыллё ад дурных позіркаў, ад шалёнага паўночнага ветру густы ядлоўцавы хмызняк закрываў. Хто не ведаў пра маленькую сцяжынку, якая хавалася сярод стогадовых елак і дубоў, той і не ведаў, дзе знаходзіцца жыллё знахаркі. А жанчына для людзей многа добрага паспела зрабіць: ратавала ад цяжкіх хвароб дарослых і дзяцей, страшныя сны вылівала гарачым воскам і папярэджвала заўсёды аб сухавеях і завірухах калючых. Ні днём, ні ноччу не было ў лекаркі вольнага часу за працай сваёй. Але як кажуць мудрыя старыя: “Добрая справа ніколі ў памяці не застаецца”.
Нехта чорныя думкі ў сваім сэрцы схаваў, а потым шлях да нядобрага чараўніка знайшоў. Грошай нават важка адлічыў, каб чары несусветныя на знахарку наслаць. А была ў той жанчыны дачушка гадкоў шасці, з лагодным чыстым сардэчкам, вельмі здольная ў навучанні і спрытная ў працы. Матуля яе іскаркай клікала, бо тварык маленькай дзяўчынкі заўсёды нейкім цёплым святлом зіхацеў.
Ну дык вось, пачаў гэты чараўнік чытаць закляцце з кнігі, зробленай са шкуры людской, каб ператварыць лекарку ў нейкую страшную пачвару і нават да сярэдзіны чорны рытуал давёў, але раптам месяц, які вісеў у небе начным, дакрануўшыся да злыдня, усе нікчэмныя словы знішчыў і ў бок ад жанчыны адштурхнуў. Паляцела закляцце не на жанчыну, а на малую, што побач стаяла. Але нічога не змаглі зрабіць чары – чыстая яе душа была, яшчэ не сапсаваная. Не ў пачвару цяжкае закляцце ператварыла сваю раптоўную ахвяру, а ў прыгожую, зялёнага колеру, знічку-невялічку. Узляцела яна ў начное цёмнае неба і там побач з вялікай блакітнай зоркай засталася. А тое, што не змагло дакрануцца да малой, назад да чараўніка вярнулася і згарэў вядзьмар, як сухая яловая лучына, ў адно імгненне, нават попелу смярдзючага пасля сябе не пакінуў. Як жыў, так і знік, ні кветак табе, ні добрай дамавіны.
Часу з таго выпадку вельмі многа мінула, пачалі людзі забывацца, што здарылася з лекаркай і яе дачкой. Ды толькі тая знічка ўсё часцей папярэджвала людзей, прыходзячы ў сон да маленькіх дзетак кожную суботу, аб хваробе цяжкай, якая на зямля родную з захаду надзвігалася і тлумачыла, што трэба рабіць, каб прыпыніць невядомую хваробу. Малыя потым бацькам сваім раніцай убачанае і пачутае перадавалі. Бацькі ўголас смяяліся: “Чаго толькі дзеткі нашы не прыдумаюць пасля спякотнага летняга дня!”
Смяяліся, смяяліся ды потым заўважаць пачалі: спачатку каровы захварэлі і малако знікла, затым козы, сабакі і куры занядужылі. Прыйшла чарга людзей зорачку малую прасіць, каб абараніла іх хаты і сем’і вялікія. У поўнач, калі месяц худы і тонкі быў, растрасла знічка-невялічка над родным краем сваім нейкія таямнічыя залатыя знакі-рыскі, адгарнула ад людзей жудаснае паветра з хваробай, святлом сваіх зялёных праменьчыкаў усё нядобрае знішчыла. Да самай раніцы над лесам яна вісела, а потым ў ранішнім паветры, два разы людзям лагодна падмігнуўшы, зусім знікла.
Кажуць, што пакуль усё добра на зямлі і ў душах нашых, спіць знічка недзе вельмі далёка, далёка. Але, як толькі пачнуць чорныя хмары набліжацца да зямелькі беларускай, узыдзе яна раптам побач з вялікай блакітнай зоркай, каб дапамагаць і ахоўваць народ наш. Калі вы яе не бачыце, значыць не ўсё так кепска з намі. Не пагублялі яшчэ мы сваё чыстае сумленне, пяшчоту і дабрыню сваю. А душы нашы яшчэ не высахлі і не счарнелі. Да пабачэння, але не забывайце паглядаць наверх.
Сяргей Качанаў-Брандт, 10.03.2015
 Аднаго разу просіць святая апякунка Беларусі Ефрасіння ў маці Божай:
— Дазвольце мне калі лааска спусціцца хоць раз на зямлю маю родную, прайсціся і паглядзець як маецца мой народ любімы – беларусы.
А Маці Божая ведала, што акурат у гэты час вайна на нашых землях была. Не хацела яна каб Ефрасіння журылася, то кажа:
Чытаць далей » Ігар Кузьмініч: Адкуль ў Гародні ёсць Белыя росы
Добра спiцца на печы пасля цяжкай працы, сoлaдка. Што там камар над вухам звiнiць, калi сон трымае за каўнер моцна сваiмi лагоднымi лапкамi i не дае расплюшчыць вочы. Што там свавольныя варабейкi, нават iх гоман каля расчыненага акна не можа расштурхаць Мiкiту, бо гэтак ён спаў, напэўна, толькi адзiн раз у сваiм жыццi, калi першую хату сваю знайшоў.
Ужо каровак у полi падаiлi i спякота летняга дня разам з гарачым сонейкам пачала да долу скланяцца. Травы лугавыя пад лёгкiм ветрыкам таксама ачунялi i iх салодкi водар пацягнуўся ўздоўж, змэнчанага за дзень павозкамi, доўгага сялянскага шляху. Спiць Мiкiта i адчувае нейкае хваробнае ламотства ва ўсiм сваім целе i нiчога зрабiць з сабой не можа. Ужо прыгналi жывёл, напаiлi iх жывой вадой са студнi. Ценi вiльготныя нейкiмi роўнымi радамi пачалi ад лесу да вёскi праз маленькую рэчку падбiрацца, птушкi на свае гнёзды прыселi, галовы пад крылы пахаваўшы, а над, сшарэлым у поцемках, зялёным бульбоўнiкам пачалi лётаць маленькiя вяртлявыя кажанчыкi. Холадам пацягнула ў дзверы, забліскала ад расы лiсце на маладой яблыньцы, загаласiла ў голас жабоцце каля стаўка. Прачнуўся Мiкiтa ад нуднага шумнага ляманту, з печкi злез, каганец у хаце запалiў i запытаў цiха:
— Мiхась, вечар цёмны на двары — час для варажбы i дрэнных спраў. Чаму ты мяне не абудзіў?
Але не пачуў дамавiк нi слова ў адказ, толькi рыпнула адчыненае акенца ды маленькае мышаня спалохаўшыся ад прамовы Мiкiтавай, хуценька схавалася ў дзірцы пад падлогай. Аглядзеўся стары, вокны-дзверы зачынiў — нельга нанач iх адчыненымi трымаць, пякучай крапiвы на парог хаты паклаў, а на вароты яшчэ i вянкi з палыну духмянага прычапiў, каб злыднi болей не падходзiлi блізка да хаты. Потым з авiннiкам суседскiм пазнаёмiўся, аб тым, аб сiм трохi паразмаўлялi, у госцi яго пасля свята Мiкiта запрасiў, на мядок верасковы, а хлопца ўсё няма.
Можа здарылася што, можа ў бяду трапiў? Прыслухаўся i пачуў нейдзе там, каля самога млына драўлянага, быццам смяецца нехта, а галасок дзiўны такi, як раўчук лясны звiнiць. Пабег Мiкiта з усiх ног да стаўка, бо знаёмым яму гэты галасок паказаўся. Бяжыць дамавiк, а быльнёг за вопратку чапляецца, за рукi хапае, туман жывым малаком нiзiну прытапiў i сцяжынку на дне схаваў. Ведае Мiкiта, што не можа ён супраць iстот лясных i палявых нiчога зрабiць, але спяшаецца — Мiхась цяпер у бядзе, не разумее дурны з кiм сустрэўся, дапамога яму патрэбна. Паспеў дамавiк, калi да самага драўлянага насцiлу падбег, заўважыў, як нехта, хто яшчэ некалькi iмгненняў побач з Мiхасём стаяў ды смехам чароўным залiваўся, ў ваду стаўка нырныў. I гледзячы на здзiўленага хлопца, прысеў стары на мастку i шчыра ад усяго сэрца ўсклiкнуў: „Паспеў я, Мiхаська, у патрэбны для цябе час паспеў, дурненькi ты мой гаспадар”.
Потым разам дахаты праз туман густы iшлi, нават не iшлi, а цягнуў за руку дамавiк Мiхася, бо той хлопец вясковы сапраўды зусiм дурным ад спеву чароўнага зрабiўся.
Толькi ў хаце сваёй, пасля кубка гарачай гарбаты з лекавых зёлкаў, пачаў дзяцюк нешта блытана распавядаць старому:
— Я, каб не парушыць твой адпачынак, Мiкiта, вырашыў на стаў схадзiць, плотак цi лiнькоў тлустых на юшку налавiць. Людзi казалi, што вельмi рыба смачная каля старога млына водзiцца, вось я з вудамi наўпрост туды i пацягнуўся. Каля вады не вельмi i спякоту адчуваеш, вальготна на душы ад родных даляглядаў — пчолы над кветкамi працуюць, ластаўкi маланкамi чорнымi лётаюць, а як смачна пахнуць аiр з дзiкай мятай…А млын нават не зварухнецца, вакол яго жыццё фарбамi аксамiтнымi i пунсовымі красуе, а ён быццам нiчога i не заўважае. Рыпiць сабе старымi касцьмi i з ветрам легкiм сварлiва спрачаецца… Дык вось, за ўвесь дзень я толькi адну плотачку маленькую злавiў ды карасiкаў жоўтых пяток, але ўжо блiжэй да вечара ўсё як у казцы змянiлася. Рыба на кручок пачала чапляцца вялізная i цяжкая. А затым, калi сцямнела, раптам i сонейка стамiўшыся за лесам знiкла, з’явiлася дзяўчына-красуня з мокрымі валасамi i зялёнымi вачамі, побач прысела, засмяялася звонка i далей нiчога не памятаю, забыўся хто я i дзе я, як у зялёны вiр яе вачэй патрапiў. Цяпер у хаце з табой гарбату п’ю. А хто яна, Мiкiта? З вёскi суседняй дзеўка, але i там з такой прыгажосцю невядомай нiкога няма?
— Не, хлопча, не з суседняй вёскі і нават не з мястэчка дзяўчына прыгожая твая, — уздыхнуў горка дамавік, — Вадзяніца гэта з глыбокага стаўка, жыве яна пад колам старога млына, а валасы ў яе заўсёды распушчаныя і вільготныя ад вады. Дзеўкі з вёсак косы заплятаюць, а вадзяніца з непрыбранымі валасамі ходзіць, на вочы днём не трапляе, пад вечар на бераг выходзіць валасы пасушыць ды хлопца, які ёй да спадобы прыйдзе, пад ваду з сабой зацягнуць. Не добрая яна істота, бо сэрца не мае. Яе маленькай дзяўчынкай не хрышчанай, вадзянік пад ваду зацягнуў, жыццё бессмяротнае ёй падараваў. Калі хто ведае іх таемнасці, разумее — спяваюць вадзяніцы. Слухаюць і смуткуюць з імі разам дрэвы лясныя, травы рачныя і хвалі прыпыняюць свой бег і чарот перастае ўначы шапацець, слухаючы іх дзіўны спеў. А хлопцы розум свой губляюць і дурнымі зусім робяцца. А ад вады далей чым на некалькі крокаў не адыходзяцца, баяцца сухімі зрабіцца. Смуткуюць яны вельмі без хлопцаў, без слова чалавечага. Днём светлым сеткі рыбакам рвуць, рыбу адганяюць ад вудаў, качак палохаюць, хапаюць за ногі малых дзетак у вадзе. Першая тыдзень пасля Сёмухі святам вадзяніц завецца. Так што лепш да вады ў такі дзень не падыходзіць. А калі патрэбна ўсё ж прайсці побач, то палын духмяны будзе кожнаму чалавеку як абарона ад вадзяніц. Цяпер, Міхась, ты павінен ведаць пра тое, што з гадамі цяжкай працы забыліся людзі і далей сваім дзецям не перадалі. Адны кажуць — “байкі гэта ад сівой кабылы”, іншыя змаўчаць, бо самі не ведаюць аб чым ідзе размова пакуль ніхто з іх, як ты сёння сам, з невядомым не сустрэнецца. Дык ты ж, хлопец, за сталом заснуў, — прамовіў здзіўлена Мікіта і, патушыўшы каганец, выйшаў з хаты .
Яго каля куста бэзу ужо чакаў лесавік і нешта бубнеў сабе пад нос. Месяц, як жоўты пшанічны блін вісеў над хатай і нехта каля стаўка спяваў жалобную песню пра сваё сумотнае каханне.
ПРАЦЯГ БУДЗЕ
Сяргей Брандт, 22.06.2014
Ст. 1 з 16123...510...»Апошняя »
|
|
