Казкі беларускія

Гісторыя малой Альжбеткі
Што робіцца за акном? Мяце і трасе сваім дзіравым мехам злая да цяпла Завіруха, шпурляе ў вокны цэлыя прыгаршні халоднага снегу, просіцца малым кацянём у хату, завывае галодным ваўком у коміне і не бачна свету божага і суседскага плоту. Бяда … Куды не кінь вокам, толькі гурбы снегу стаяць сцяною, як у страшнай ледзяной казцы. Такой зімы не бачылі і вашы дзядуля з бабкай. Напэўна, і іх бацькі таксама не бачылі. Хаты замяло па самыя вокны. Што тут пра сцежкі-шляхі, якія зніклі пад ледзяной коўдрай зімовай, казаць. Студзень … ён так у народзе із-за завірухі сваёй завецца.
Малым дзецям было забаронена выходзіць з хаты. А што там рабіць на двары, калі так мяце і сыпле. Выйшаў чалавек і знік бясследна, як і не было яго зусім. Старыя кажуць, што інакш “забярэ цябе ў торбу Нявестка Завіруха і Лунны Конь не дапаможа”. Вось дык жах! Сядзяць па хатах на печы дзеткі, байкі слухаюць, ціхенька паміж сабой размаўляюць:
— А што гэта за дзіва такое Лунны Конь і чаму ён Лунным завецца?
— З Луны ён ці з Марса?

А малая суседская памаўза Альжбетка тут як тут. Як жа ў гэтай справе без яе абыйсціся.
— Слухайце мяне, я усё ведаю. Вось вам крыж! Брахаць не буду, усю праўду раскажу. Неяк тыдзень назад мая бабка прасіла яго прыглядзець за бульбачкай у яме каля лесу…
Маленьки Андрэйка высунуў свой кірпаты нос з-пад кажушка і запытаў хрыплым галаском:
— Бабка казала, што ён раней заўсёды зімой у вёску прыходзіў, двары абыходзіў, ад ваўкоў бараніў. Да хат праводзіў тых, хто ў завірусе шлях дадому свой губляў.
— А ён што, вартаўнік такі ўсім дапамагаць? Там прыглядзі, там абарані, ён жа Лунны Конь.
— А можа гэта і не Конь быў, а анёл добрую сваю справу людзям рабіў? Як жа без анёла шлях свой дахаты ў такую завіруху знайсці? Толькі яму пад сілу аднаму і дапамагчы.
— Раней казалі, прыйдзе Конь у вёску, абыйдзе ўсе двары, вады с калодзежа чыстай нап’ецца, падымецца на дыбкі і пагоніць завіруху ў чыстае поле далей ад хат, і цішэй адразу пачне мясці снегам, і мароз слабейшым становіцца, і зорачкі з месячыкам на небе з’яуляюцца. А там ужо і вясна сваімі раўчукамі песенкі пяе, з дахаў вадзіцай льецца.
— Вясной добра. Можна і ў хаце не сядзець. Спраў на двары вельмі многа. Конь жа гэты можа і раней вясну ў вёску на сваёй спіне прывезці. І запрасіць бы яго да нас трохі раней ….
— А дапамагчы, калі чалавек вельмі хворы, а дактары не могуць ніякай рады даць і лекі не
дапамагаюць, Конь Лунны напэўна зможа?
— Ён усё можа! — сказала, як адрэзала кавалачак хлеба Альжбетка.
На тым малыя і парашылі. Як толькі прыснуць трохі дзед з бабкай, пойдуць адразу Луннага Каня за вёску шукаць ды і прасіць у яго тое, што кожны сам сабе выбраў: хто за хворага чалавека, а хто, каб вясна раней у вёску прыйшла.
Дзверы малыя адчынілі праз сілу. Снегу намяло амаль пад клямку. Выпаўзлі як мурашы на цвёрды наст. Не бачна нічога. Шпурляе і мяце, мяце і шпурляе снег завіруха. Амаль чутно галасы дзіцячыя:
— Трымайся за мяне, Андрэйка, я ведаю ў які бок нам ісці патрэбна.
Пасунуліся дзеці ўздоўж плоту. Альжбетка першая, за ёй, учапіўшыся за кажушок, малы Андрэйка. Толькі слядкі маленькім ланцужком пасля іх засталіся, ды і тыя замёў халодны снег. Раве і стогне ноч, круціць свой млын Завіруха і сыпле быццам мукой на ўсё. Чуецца дзецям, як шэпча яна страшна:
— Куды вам ісці ў такі час, прыпыніцеся на хвіліну, прысядзьце, адпачніце на такім лагодным і пяшчотным снезе.
— Альжбетка, я валёнак згубіў! — заплакаў малы Андрэйка — Не пайду далей, мне жудасна і вельмі холадна.
Спыніліся дзеткі, абняліся. Альжбетка ножку малога крысой кажушка абгарнае.
— Добра ўсё будзе, не плач. Лунны Конь нас у бядзе не пакіне.
А ў самой вочкі самі па сабе заплюшчваюцца. Побач прыціх і хлопчык. Засыпаюць на снезе дзеці і здаецца ім, што і не холадна ў полі, што Вясна ўвесь снег на раўчукі пераплавіла. І вось дзіва: каля іх стаіць высокі да нябёс, але такі ласкавы Лунны Конь. А за спіной Каня злуецца і вые Завіруха, ды не мае моцы падыйсці бліжэй. Вельмі ж яна Каня Луннага баіцца.
Падняўся конь на дыбкі, ды пярэднімі капытамі аб зямлю моцна стукнуў і разышоўся снег, і паляцелі малыя ў цёплую, трохі вільготную цемру. Апошняе, што запомніла Альжбетка — гэта, як Лунны Конь дыхаў на яе зверху і было так цёпленька ёй.
Малых знайшлі сонечнай раніцай, калі Завіруха выбіўшыся з апошніх сіл, схавалася ў лясным гушчары. Хтосці сказаў:
— Глядзіце, Конь стаіць каля бульбяных ямаў.
Падыйшлі бліжэй. Каля чорнай плямы адкрытай бульбяной ямы мноства слядоў ад капытоў конскіх, а самога Каня і не бачна. Заглянулі ўніз і ўбачылі, што на бульбе спяць у абдымку прапаўшыя дзеткі. Спяць і ў сне пяшчотна смяюцца. Ну, як тут на малых злавацца. Галоўнае, што жывенькія і здаровенькія. Альжбетка сонная нешта смешнае рассказвае пра Луннага Каня, які іх усю ноч ад Завірухі і ваўкоў бараніў.
Што са страху не пабачыш! А Андрэйку доўга на вёсцы Запрашальнікам Вясновым называлі. Ён і не спрачаўся. Добрая гэта справа — вясну ў вёску запрашаць. А пра Луннага Каня болей ніхто і не гаварыў.
Яшчэ адна казка з вясковай старонкі. І чаго толькі не гавораць у нашым лясным краі.
Але гэта ўжо зусім другая гісторыя. Да наступнях сустрэч!

21.06.2013, Сяргей Брандт

Частка трэцяя
Як каралеўства стала цёмным

Каралеўства наша не заўсёды было цёмным. Звычайнае каралеўства, якіх на адну паралель сотню адшукаць можна. Толькі ў ім не было іншага рамяства, як руду з зямлі дабываць ды затым у кузні з яе рабіць цудоўныя бароны і плугі, каваныя ўпрыгожванні. Слава пра нашых майстроў грымела і распаўсюджвалася далёка наперад. Усё было добра да таго часу, пакуль не сустрэлася пад зямлёй рудакопам залатая жыла. З яе ўсё і пачалося. Золата — метал у працы непрыдатны. Ён цяжкі вельмі і зношваецца хутка. Аднак упрыгожванні з яго атрымоўваліся на славу, ды і па кошце прадаваліся даражэй самых каштоўных рэчаў. У казне каралеўскай замест жалезных грошыкаў з’явіліся залатыя манеты і змяніўся ганарлівы народ рудакопаў. З простых і адкрытых людзей ператварыліся яны ў ненаедных збіральнікаў выгады і рэчаў. Сэрца і душа сталі жорсткімі. Але гора, як і павялося на свеце, адно ніколі не ходзіць. Вось і пастукалася яно ў дзверы нашага Каралеўства кіпцюрамі драконавымі. Так ужо павялося, дзе золата там і цмокі рана ці позна з’явяцца. Жыла тая залатая ім заўсёды належала. Вось і ўмовы выставілі, маўляў, палова ўсяго здабытага і тая палова, што здабывацца на працягу тысячы гадоў будзе намі, павінна да Цмокаў адыйсці. Што тут адбывалася! Народ ад прагнасці апошні розум згубіў, за мячы схапіўся, але цмокі і не думалі адыходзіць.

Пачалася грандыёзная бітва. І колькі ўсё гэта працягвалася, многія і забыліся даўно. Гаспадар стары кожны год перамір’е прыносіў на кароткі тэрмін і мірыў бакі. А вось зараз занямог і не ў сілах дапамагчы нам хоць не надоўга, але спыніцца. Хаты ў сажы ад пажараў, сцены пачарнелі, як і сэрцы людскія, і стала раптоўна наша Каралеўства цёмным. І як вярнуць усё на ранейшае месца?.
— Прыйдзецца табе, Міхась, справы твайго дзеда ў парадак прыводзіць. Вось які ты мудры, колькі кніг тоўстых прачытаў. Табе і прымаць рашэнне. Ну а дапамога ў гэтай справе табе не перашкодзіць — чалавечак павольна пакланіўся Міхасю, а маленькая істота радасна загаласіла:
— Міхась выратуе Цёмнае Каралеўства і вызваліць цмокаў ад даўняга праклёну!
— Так….- падумаў Міхась — Цікавая справа мяне чакае. Патрэбна схадзіць у Каралеўства і памірыць варагуючыя бакі, вярнуць мір і спакой у гэтыя землі, а таксама жывым вярнуцца да дзеда? А не зашмат яму прыйдзецца зрабіць? Яшчэ і памагатыя ў яго будзь здароў: задуменны дамавік і маленькі бездапаможны дракончык, які невядома адкуль узяўся. І каб адкінуць усе дурныя думкі Міхась адразу запытаў:
— Дык як пойдзем? А можа паляцім?
І ён ласкава пагладзіў крылцы свайго маленькага сябра.
— Навошта ляцець? — забубніў дамавік — Не ведзьмы, каб лётаць. Ды і дапамога яшчэ не падрасла. Пешшу пойдзем, — ён адважна накіраваўся да засланкі, што зачыняла цёмны лаз пад печчу.
Міхась рушыў за ім, з кожным крокам адчуваючы, як памяншаўся ў росце.
— Што за глупства? — але ўжо перад печчу ён стаў па росце роўны з дамавіком. Той, усміхнуўшыся, адхіліў у бок засланку.
— Ты, гаспадар. Табе і адкрываць — і працягнуў хлопчыку цяжкі ключ з сіняга металу.
У сухой цемры кружыліся маленькія парушынкі, але самае дзіўнае, што ўбачыў Міхась:
трое розных па памеры і ашалёўцы жалезных дзвярэй.
— Нашы справа — падказаў дамавік — Ключ толькі да іх падыходзіць.
Ключ увайшоў мякка ў шчыліну, павярнуўся двойчы і ў сярэдзіне нешта пстрыкнула. Потым Міхася павалакло нейдзе ўгару з неймавернай сілай і ён страціў прытомнасць…