Казкі беларускія

Частка восьмая (Працяг)
ВАЎКАЛАК (Пярэварацень)

У адпаведнасці з народным павер’ем сярод ваўкалакаў існуюць ведзьмакі і заварожаныя. Ведзьмакі і ведзьмы часта па свайму жаданню прымаюць выгляд жывёл і выкарыстоўваюць гэта для дасягення сваіх мэтаў. Каб стаць ваўком, вядзьмак апранае воўчую шкуру, зняўшы яе – становіцца зноў чалавекам.
У некаторых крыніцах апісваецца, што для ператварэння ў звера, вядзьмак апранаў
адмысловы заварожаны пояс. Па іншай версіі, ператварэнне адбывалася, калі вядзьмак
пераступаў ці перакульваўся праз пень, у які быў уваткнуты нож. Такія ваўкалакі рабілі вялікую шкоду, нападаючы на звяроў і людзей. Ваўкалакі, якіх такімі зрабілі ведзьмакі, не з’яўляюцца небяспечнымі для іншых людзей. Яны, наадварот, ахвяры, што пакутуюць ад свайго стану.
Такія ваўкалакі, ператвараючыся ў дзікіх звяроў, хаваюцца ад усіх у бярлогах і мараць
аб збаўленні ад гэтай долі.Так, яны імкнуліся не нападаць на людзей і жывёл і нават не елі сырое мяса. Згодна некаторым павер’ям, напрыклад украінскім, ведзьмакі і ведзьмы,
жадаючы каго-небудзь зрабіць ваўкалакам, накідаюць на яго воўчую шкуру,
вымаўляючы загавор. Гэтак жа вядзьмак мог пакласці на парог хаты чалавека, на якога ён хоча паўплываць вядзьмарскім шляхам, пояс,
скручаны з лубу, на які ён перш нагаварыў вызначаны загавор.
І чалавек, пераступаючы праз гэты пояс, рабіўся ваўкалакам. Чалавечае аблічча
ён набываў, толькі калі вядзьмарскі пояс ірваўся ці парахнеў.
Па павер’ях, чалавек мог стаць ваўкалакам і пасля смерці. У пярэваратня ператвараўся той, хто пры жыцці звяртаўся за дапамогай да магіі або ўступаў у зносіны са злымі духамі, ведзьмамі, ведзьмакамі і г.д. І наадварот, пярэваратнем мог стаць чалавек, які чымсьці раззлаваў ведзьмака ці ведзьму. І тады вядзьмак, жадаючы адпомсціць крыўдніку, ператвараў таго ў ваўкалака. Для гэтага ён насылаў на сваю ахвяру злога духа, які ноччу з’яўляўся чалавеку з воўчай шкурай. Ён загадваў няшчаснаму надзець яе, і той, не ў сілах супрацьстаяць чарам, апранаў шкуру, пасля чаго пачынаў абарочвацца па начах ваўком і бадзяўся ў гэтым абліччы кожную ноч. На досвітку чары развейваліся, чалавек прымаў сваё ранейшае аблічча.
Таксама ператварыцца ў чалавека мог і чалавек, які памёр без пакаяння. Лічылася,
што пасля смерці ў цела гэтага чалавека ўваходзіць
злы дух і паднімае нябожчыка з магілы. Праўда, сваёй волі гэта істота ўжо не мае,
яна цалкам знаходзіцца ва ўладзе духаў, якія загадваюць яму здзяйсняць
усялякія злыя ўчынкі і шкодзіць людзям. Лічылася, што пасля смерці
стаць пярэваратнем можа і чалавек, які не рабіў пры жыцці благіх учынкаў. Гэта адбывалася, калі праз цела памерлага, што ляжыць на стале, перабягала
котка, сабака ці курыца. Адсюль пайшоў звычай не ўпускаць у хату гэтых жывёл, калі там знаходзіцца нябожчык.
А некаторыя людзі, з самых народзінаў былі ваўкалакамі. Імі рабіліся дзеці, якія з’явіліся
на свет ў выніку шлюбнай сувязі звычайнай кабеты з ваўкалакам. У такіх людзей, была адна адметная рыса, па якой
іх можна было пазнаць. На галаве ў іх расла ваўчыная поўсць.
Пры чым заўважыць яе можна было нават у
нованароджанага. Згодна некаторым павер’ям, чалавек, які пры жыцці быў ваўкалакам, пасля смерці ператвараўся ва ўпіра. І каб ён не выходзіў з магілы і не піў кроў у жывых людзей, перад тым як яго пахаваць, яму ў рот клалі манету, а рот завязвалі.

Сяргей Брандт, 11.07.2014