|
|
З цыкла “Гісторыі, падобныя на казкі”
Усё гэта адбылося ў тыя старажытныя часы, калi нашу зямлю на сваiх спiнах трымалi вялiзарныя i моцныя сланы, якiя ў сваю чаргу стаялi на панцыры ў адной вяліказнай чарапахi. Зямля была навароджанай i зусiм маленькай. Тады i людзi былi iншымі, ды гiсторыi таго часу былi вельмi цiкавымi. Напрацаваўшыся за доўгi летнi дзень, сяляне мылiся халоднай вадой са студнi, потым смачна i разам вячэралi, затым, седзячы на двары, i паглядаючы на зорнае неба, расказвалi дзiвосныя гiсторыi. Пачуўшы iх, нават маладзiк са сваiмi сяброўкамi-зорачкамi апускаўся нiжэй, амаль да самай зямлi, быццам, ловячы кожнае слова таго, хто гэта цiха апавядаў. Цяпер хто ведае, падобныя на казкi апавяданнi? Няма ўжо i тых заможных старых людзей i тых вячорак. Але гiсторыi ix прыходзяць да нас, стаяць пад нашымi вокнамi i чакаюць, калi дазволяць iм увайсцi ў хату. I вось што прынёс пад вечар сёння да мяне гаварлiвы лясны раўчук — найменьшы сын павольнай блакiтнай Прыпяцi…
У вёсцы адной, на ўскрайку зялёнага i шумлiвага лесу, жыў хлопец, звалi яго Сяржук Бязродны. Сваёй гаспадаркi ён не меў, але працаваць не цураўся. Прыйшла пара жанiцца хлопцу: да адной сям’i падыйшоў, да другой. “Не — кажуць, — за беднага дачок не аддадзiм. Вось каб з грашыма — дык адразу пад вянец.” Пасядзеў Сяржук дзень, пасмуткаваў ды i пайшоў ў Вiльну да пана iншаземнага на працу нанiмацца. Пан не дурны быў — вочы меў i атрымаў дзяцюк месца на панскiм гандлёвым караблi. Першыя месяцы вельмi многа прыйшлося рабiць новых i ў сваёй вёсцы невядомых спраў, але хлопец быў руплiвы i паслухмяны, i праз паўгода зрабiў яго капiтан гэтага карабля старэйшым матросам. I справа iншая i грошай болей. За далёкiмi падарожжамi неўзабаве скончыўся год, атрымаў Сяржук ладны мяшэчак з срэбранымi шылiнгамі i маркамі i да вёскi сваёй заспяшаўся. Але, як не паганяў ён свайго каня, вечар затрымаў шпаркi бег каля старога млына. Цёмна навокал, хоць вока выкалi, ад стаўка цягне вiльгаццю i нечым нават смуродным. Кола рыпiць так непрыемна, што дрыжыкi бяруць. Прыглядзеўся юнак i бачыць: нешта блiшчыць, быццам маленькi агенчык уначы, пайшоў з канём павольна ў той бок. Можа праз гадзiну якую заўважыў маленькую хату з хлевам, адчынiў у поцьмах дзверы i патрапiў у … карчму. Два сталы, тры лавы, каморка з бутылямi, штофамi, бутэлькамi i пляшкамi, поўнымi моцнага бiмберу. Карчмар, як чорт, побач круцiцца: “Маем флякi гаспадарскiя, салатку смачную, вэнджаную на ядлаўцы каўбасу, трохi бiгусу засталося. На салодкае — мядок лясны, бурштынавыя яблыкi печаныя i заедкi с чарнiцамi”. I на стол дубовы бух кухаль, амаль на дзве кварты, месцячковай гарэлкi, лютай як звер, настоенай на кветках верасу i бярозавых маладых пупырышках. Прэзэнт пану ад карчмы. Уцячы б хлапцу, ды куды пайшла першая чарка, затым другая … да густа накрытага стала падсеў нейкi яўрэй з Менску, з’явiлiся на стале косцi….
Працяг будзе
Сяргей Брандт,17.03.2014
Частка восьмая
ВАЎКАЛАК (Пярэварацень)
Ваўкалак (Пярэварацень) — чалавек, які па ўласнай волі ці ў сілу злых чараў, прымае выяву якой-небудзь жывёлы, як правіла ваўка. Гэта можа быць і вядзьмак, які ператвараецца ў звера. Ваўкалак становіцца зверам уначы, а як пачне віднець – набывае чалавечае аблічча.
Назва Ваўкалак утворана ад двух слоў: “воўк” і “длака”, што азначае валасы, поўсць, шкура. У.І.Даль у сваёй кнізе “Аб павер’ях і забабонах рускага народа” апісвае ваўкалака: пярэварацень — нейкі ліхі дух, які кідаецца часам чалавеку пад ногі, ці папярок дарогі, як прадвеснік бяды. Ад яго хрысцяцца і адплёўваюцца. Ён ніколі не з’яўляецца інакш як з налёту, з набегу, а то і на адно імгненне, што ледзь паспяваеш яго заўважыць; часам з каціным ці іншым крыкам і выццём, часам жа ён моўчкі падкочваецца клубком, жмутком сена, камяком снегу, ці аўчынай. Пярэварацень ператвараецца, змяняючы свой выгляд, у што пажадае, а для гэтага звычайна стукнецца аб зямлю. Тады ён становіцца катом, сабакам, савой, пеўнем, вожыкам, нават клубком нітак, кучай пакулля, каменем ці капой сена. Зрэдку ў лесе сустрэнеш яго ў выглядзе страшнага звера ці пачвары, але заўсёды толькі мімаходам, таму што ён ніколі не дасць разглядзець сябе добра. Нярэдка, ён імгненна ў вачах, спалоханага да смерці прахожага, ператвараецца некалькі разоў то ў адно, то ў другое, знікаючы пад пнём, кустом, на роўным месцы ці на скрыжаванні. Вельмі рэдка атрымліваецца яго бачыць днём. Але ўжо прыцемкам ён пачынае сваволіць і гуляе на працягу ўсёй ночы: кідаецца, нібы камень з-за вугла, з дзіўным крыкам, не звяртаючы ўвагі на людзей. Некаторыя сцвярджаюць, што ён і ёсць смерць для кароў. Здараецца, што ён ператвараецца ў карову, звычайна чорную, якая прагульваецца са статкам пад выглядам прыблуды і напускае псуту на ўсіх жывёл.
Ёсць таксама павер’е, быццам пярэварацень — дзіця, што памерла нехрышчоным, ці нейкі вераадступнік, душа якога нідзе на тым свеце не прымаецца, а тут гуляе і гарэзнічае супраць волі. У некаторых месцах,напрыклад, на Поўначы пярэваратня завуць пачварай, часам і дамавіку прыпісваюць яго характэрныя рысы. З усяго гэтага вынікае, што калі мужык і бачыў нешта прыцемкам ці ўначы, і сам не ведае, што іменна, то гэта бяспрэчна быў пярэварацень.
Працяг будзе.
Сяргей Брандт, 11.03.2014
Вясна водзiць карагод
Па зялёных травах.
Шапацiць сухi чарот
Подыхам духмяным.
Штосьцi прагудзе камар,
Жабкi скачуць жвава.
Май — сапраўдны гаспадар
Для дзянькоў ласкавых.
Прынясе дамоў пчала
Два вядзерцы з мёдам.
Працавала ж да цямна
З усiм сваiм народам.
Сонца сядзе за ляском,
Вечар прыйдзе звычна.
Пяюць песнi з раўчуком,
Дзiнькаюць сiнiчкi.
Сяргей Брандт, 08.03.2014
Можа ты не бачыш?
Можа ты не чуеш?
Хто ўначы плача
У шэранькай кашулі.
Можа гэта дрэвы
Сталі яшчэ вышэй?
У тумане белым —
Плёск вады пацішэй.
На далонях неба
Зорак шмат трымае,
І каму што трэба
У рэчку пакідае.
Можа і не казка,
А толькі адгалоскі
Таго былога часу
На ўскрайку вёскі.
Не рабі благога,
Не цурайся цемры.
З подыхам маёвым
Грукне госць у дзверы.
Як малы праменьчык
З месяца на хату
Стане праз акенца
Варажыць на свята.
Сяргей Брандт, 24.02.2014
|
Рэкамендуем:
|
|
Новыя каментары