Казкі беларускія

Добра спiцца на печы пасля цяжкай працы, сoлaдка. Што там камар над вухам звiнiць, калi сон трымае за каўнер моцна сваiмi лагоднымi лапкамi i не дае расплюшчыць вочы. Што там свавольныя варабейкi, нават iх гоман каля расчыненага акна не можа расштурхаць Мiкiту, бо гэтак ён спаў, напэўна, толькi адзiн раз у сваiм жыццi, калi першую хату сваю знайшоў.
Ужо каровак у полi падаiлi i спякота летняга дня разам з гарачым сонейкам пачала да долу скланяцца. Травы лугавыя пад лёгкiм ветрыкам таксама ачунялi i iх салодкi водар пацягнуўся ўздоўж, змэнчанага за дзень павозкамi, доўгага сялянскага шляху. Спiць Мiкiта i адчувае нейкае хваробнае ламотства ва ўсiм сваім целе i нiчога зрабiць з сабой не можа. Ужо прыгналi жывёл, напаiлi iх жывой вадой са студнi. Ценi вiльготныя нейкiмi роўнымi радамi пачалi ад лесу да вёскi праз маленькую рэчку падбiрацца, птушкi на свае гнёзды прыселi, галовы пад крылы пахаваўшы, а над, сшарэлым у поцемках, зялёным бульбоўнiкам пачалi лётаць маленькiя вяртлявыя кажанчыкi. Холадам пацягнула ў дзверы, забліскала ад расы лiсце на маладой яблыньцы, загаласiла ў голас жабоцце каля стаўка. Прачнуўся Мiкiтa ад нуднага шумнага ляманту, з печкi злез, каганец у хаце запалiў i запытаў цiха:
— Мiхась, вечар цёмны на двары — час для варажбы i дрэнных спраў. Чаму ты мяне не абудзіў?
Але не пачуў дамавiк нi слова ў адказ, толькi рыпнула адчыненае акенца ды маленькае мышаня спалохаўшыся ад прамовы Мiкiтавай, хуценька схавалася ў дзірцы пад падлогай. Аглядзеўся стары, вокны-дзверы зачынiў — нельга нанач iх адчыненымi трымаць, пякучай крапiвы на парог хаты паклаў, а на вароты яшчэ i вянкi з палыну духмянага прычапiў, каб злыднi болей не падходзiлi блізка да хаты. Потым з авiннiкам суседскiм пазнаёмiўся, аб тым, аб сiм трохi паразмаўлялi, у госцi яго пасля свята Мiкiта запрасiў, на мядок верасковы, а хлопца ўсё няма.

Можа здарылася што, можа ў бяду трапiў? Прыслухаўся i пачуў нейдзе там, каля самога млына драўлянага, быццам смяецца нехта, а галасок дзiўны такi, як раўчук лясны звiнiць. Пабег Мiкiта з усiх ног да стаўка, бо знаёмым яму гэты галасок паказаўся. Бяжыць дамавiк, а быльнёг за вопратку чапляецца, за рукi хапае, туман жывым малаком нiзiну прытапiў i сцяжынку на дне схаваў. Ведае Мiкiта, што не можа ён супраць iстот лясных i палявых нiчога зрабiць, але спяшаецца — Мiхась цяпер у бядзе, не разумее дурны з кiм сустрэўся, дапамога яму патрэбна. Паспеў дамавiк, калi да самага драўлянага насцiлу падбег, заўважыў, як нехта, хто яшчэ некалькi iмгненняў побач з Мiхасём стаяў ды смехам чароўным залiваўся, ў ваду стаўка нырныў. I гледзячы на здзiўленага хлопца, прысеў стары на мастку i шчыра ад усяго сэрца ўсклiкнуў: „Паспеў я, Мiхаська, у патрэбны для цябе час паспеў, дурненькi ты мой гаспадар”.
Потым разам дахаты праз туман густы iшлi, нават не iшлi, а цягнуў за руку дамавiк Мiхася, бо той хлопец вясковы сапраўды зусiм дурным ад спеву чароўнага зрабiўся.
Толькi ў хаце сваёй, пасля кубка гарачай гарбаты з лекавых зёлкаў, пачаў дзяцюк нешта блытана распавядаць старому:
— Я, каб не парушыць твой адпачынак, Мiкiта, вырашыў на стаў схадзiць, плотак цi лiнькоў тлустых на юшку налавiць. Людзi казалi, што вельмi рыба смачная каля старога млына водзiцца, вось я з вудамi наўпрост туды i пацягнуўся. Каля вады не вельмi i спякоту адчуваеш, вальготна на душы ад родных даляглядаў — пчолы над кветкамi працуюць, ластаўкi маланкамi чорнымi лётаюць, а як смачна пахнуць аiр з дзiкай мятай…А млын нават не зварухнецца, вакол яго жыццё фарбамi аксамiтнымi i пунсовымі красуе, а ён быццам нiчога i не заўважае. Рыпiць сабе старымi касцьмi i з ветрам легкiм сварлiва спрачаецца… Дык вось, за ўвесь дзень я толькi адну плотачку маленькую злавiў ды карасiкаў жоўтых пяток, але ўжо блiжэй да вечара ўсё як у казцы змянiлася. Рыба на кручок пачала чапляцца вялізная i цяжкая. А затым, калi сцямнела, раптам i сонейка стамiўшыся за лесам знiкла, з’явiлася дзяўчына-красуня з мокрымі валасамi i зялёнымi вачамі, побач прысела, засмяялася звонка i далей нiчога не памятаю, забыўся хто я i дзе я, як у зялёны вiр яе вачэй патрапiў. Цяпер у хаце з табой гарбату п’ю. А хто яна, Мiкiта? З вёскi суседняй дзеўка, але i там з такой прыгажосцю невядомай нiкога няма?
— Не, хлопча, не з суседняй вёскі і нават не з мястэчка дзяўчына прыгожая твая, — уздыхнуў горка дамавік, — Вадзяніца гэта з глыбокага стаўка, жыве яна пад колам старога млына, а валасы ў яе заўсёды распушчаныя і вільготныя ад вады. Дзеўкі з вёсак косы заплятаюць, а вадзяніца з непрыбранымі валасамі ходзіць, на вочы днём не трапляе, пад вечар на бераг выходзіць валасы пасушыць ды хлопца, які ёй да спадобы прыйдзе, пад ваду з сабой зацягнуць. Не добрая яна істота, бо сэрца не мае. Яе маленькай дзяўчынкай не хрышчанай, вадзянік пад ваду зацягнуў, жыццё бессмяротнае ёй падараваў. Калі хто ведае іх таемнасці, разумее — спяваюць вадзяніцы. Слухаюць і смуткуюць з імі разам дрэвы лясныя, травы рачныя і хвалі прыпыняюць свой бег і чарот перастае ўначы шапацець, слухаючы іх дзіўны спеў. А хлопцы розум свой губляюць і дурнымі зусім робяцца. А ад вады далей чым на некалькі крокаў не адыходзяцца, баяцца сухімі зрабіцца. Смуткуюць яны вельмі без хлопцаў, без слова чалавечага. Днём светлым сеткі рыбакам рвуць, рыбу адганяюць ад вудаў, качак палохаюць, хапаюць за ногі малых дзетак у вадзе. Першая тыдзень пасля Сёмухі святам вадзяніц завецца. Так што лепш да вады ў такі дзень не падыходзіць. А калі патрэбна ўсё ж прайсці побач, то палын духмяны будзе кожнаму чалавеку як абарона ад вадзяніц. Цяпер, Міхась, ты павінен ведаць пра тое, што з гадамі цяжкай працы забыліся людзі і далей сваім дзецям не перадалі. Адны кажуць — “байкі гэта ад сівой кабылы”, іншыя змаўчаць, бо самі не ведаюць аб чым ідзе размова пакуль ніхто з іх, як ты сёння сам, з невядомым не сустрэнецца. Дык ты ж, хлопец, за сталом заснуў, — прамовіў здзіўлена Мікіта і, патушыўшы каганец, выйшаў з хаты .
Яго каля куста бэзу ужо чакаў лесавік і нешта бубнеў сабе пад нос. Месяц, як жоўты пшанічны блін вісеў над хатай і нехта каля стаўка спяваў жалобную песню пра сваё сумотнае каханне.

ПРАЦЯГ БУДЗЕ
Сяргей Брандт, 22.06.2014